افزایش مشکلات باروری در میان بسیاری از زوج‌های جوان، از پیامدهای تغییر سبک زندگی و برخی بیماری‌ها یا مشکلات جسمی است که نیازمند درمان‌های جدید و مؤثر می‌باشد. نازایی و ناباروری زوج‌ها علل گوناگونی دارد که برخی از آن‌ها به زن و برخی به مرد مربوط می‌شود. در این مقاله سعی شده دلایل ناباروری مردان و نحوه پیشگیری یا درمان آن‌ها بیان شود و راه‌هایی برای تقویت قدرت باروری مردان معرفی گردد.
علل و عوامل ناباروری در مردان
منظور از ناباروری مردان، عدم بروز حاملگی باوجود سلامت جنسی کامل زن می‌باشد که تقریباً نیمی از مشکلات ناباروری را شامل می‌شود. مهم‌ترین دلایل و عوامل ناباروری مردان عبارتند از:
مشکلات اسپرم: رایج‌ترین علت ناباروری مردان، وجود مشکل در سلول‌های نطفه‌ساز مردانه یعنی اسپرم است که ناشی از رشد ناکافی و عدم بلوغ اسپرم، تعداد بسیار کم، کیفیت پایین، سرعت کم اسپرم‌ها و حتی آزواسپرمی (فقدان اسپرم) می‌باشد. از علل کم بودن کیفیت و تعداد اسپرم‌ها باید به عدم تعادل هورمونی، آسیب‌دیدگی اندام تناسلی، قرارگیری در معرض سموم، اختلال کروموزوم‌ها و سبک زندگی ناسالم اشاره کرد که برای مقابله با آن می‌توان مکمل‌ها و غذاهای سالم مصرف نمود یا از روش‌های IVF، IUI و میکرواینجکشن کمک گرفت.
بیماری خودایمنی: گاهی در اثر یک بیماری خودایمنی _به‌ویژه پس از عمل وازکتومی_، آنتی‌بادی و پادتن ضد اسپرم تولید می‌شود که با کاهش سرعت و قدرت اسپرم‌ها و به هم چسبیدن آن‌ها موجب بروز ناباروری می‌گردد. این مشکل با مصرف استروئیدهایی مانند پردنیزولون یا استفاده از روش‌های کمک‌باروری قابل رفع می‌باشد.
اختلالات هورمونی: عدم تعادل هورمونی و کاهش سطح هورمون‌هایی مانند FSH یا LH (عوامل تولید تستوسترون و اسپرم)، باعث بروز ناباروری مردانه می‌گردد.
انسداد مجاری اسپرم: آسیب به اندام‌ها یا عمل جراحی و بروز عفونت، از علل اصلی انسداد مجاری اسپرم و درنتیجه ناباروری مردانه به شمار می‌رود.
انزال بازگشتی: بازگشت اسپرم‌ها از آلت تناسلی به مثانه در حین انزال، ناشی از مشکلات اعصاب و ماهیچه‌های مثانه است که با ایجاد انقباض در آلت تناسلی، مانع خروج مایع منی می‌گردد.
داروها: مصرف برخی داروها مانند قرص‌های ضد افسردگی، داروهای فشارخون، برخی آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای درمان سرطان احتمال بروز ناباروری در مردان را افزایش می‌دهد.
مشکلات کروموزومی و ژنتیکی: بعضی از اختلالات ژنتیکی و کروموزومی همچون مشکل در تعداد یا جهش ژن‌ها، روی عملکرد اندام‌های جنسی اثر می‌گذارد.
بیماری‌ها: ازجمله عوارض رایج بیماری‌هایی مانند اوریون باید به بروز عفونت، التهاب سیستم تناسلی و حتی از بین رفتن بیضه‌ها اشاره کرد. دیگر بیماری‌ها و اختلالات مؤثر بر بروز مشکلات باروری مردان عبارتند از: فشارخون بالا، دیابت، فیبروز کیسه‌ای، بیماری تیروئید، نهان‌بیضگی در کودکی، مشکلات نورولوژیک، اعتیاد به الکل و… .
واریکوسل: واریکوسل از شایع‌ترین علل ناباروری مردان است که موجب بزرگ شدن سیاهرگ‌ها و کیسه بیضه‌ها، افزایش دما و تورم عروق بیضه، کاهش خون‌رسانی به بخش‌های اسپرم‌ساز، احساس درد و در نهایت باعث کاهش قدرت باروری مردان می‌شود.
آزمایش اسپرم
از آنجایی که اغلب مشکلات باروری مردان به وضعیت اسپرم‌های آنان مربوط می‌شود، تشخیص هرنوع بیماری و اختلالات اسپرم‌ها به کمک آزمایش اسپرم یا اسپرموگرام امکان‌پذیر می‌باشد. مهم‌ترین اقدامات قبل از آزمایش اسپرم شامل اجتناب از مصرف برخی داروها، دوری از گرمای شدید، پرهیز از مصرف موادمخدر و کافئین، عدم نزدیکی با همسر طی ۲۴ الی ۷۲ ساعت قبل از آزمایش و… است.
نمونه‌گیری از مایع منی به‌صورت استمناء یا دیگر روش‌ها در آزمایشگاه یا خانه انجام می‌شود و نتیجه نهایی پس از 2 تا 3 بار تکرار آزمایش به دست می‌آید.
در تفسیر آزمایش اسپرم باید گفت که PH بیش از 8 نشان‌دهنده عفونت و کمتر از 7 بیانگر آلودگی یا انسداد می‌باشد. تعداد نرمال اسپرم، حداقل 20 میلیون در هر سی‌سی با دست‌کم 50 درصد اسپرم متحرک و دارای شکل طبیعی است و فاکتورهایی نظیر رنگ سفید مایل به خاکستری و… نیز اهمیت دارد.
راه های تقویت اسپرم
برای تقویت اسپرم راه‌های مختلفی وجود دارد که البته درصورت ابتلا به آزواسپرمی، معمولاً نتیجه‌بخش نیست. منظور از آزواسپرمی، صفر بودن تعداد اسپرم‌ها در هر نمونه مایع منی است که در اثر مشکلات هورمونی و اختلالات غدد ترشح‌کننده هورمون‌ها، انسداد مسیر اسپرم و اختلال در عملکرد بیضه رخ می‌دهد. اغلب افراد به محض اطلاع از صفر بودن نتیجه آزمایش اسپرم ناامید شده و درمان را ادامه نمی‌دهند؛ در صورتی که این امکان وجود دارد که صفر بودن اسپرم به علت وجود اختلالات انسدادی باشد. از این رو بیوپسی بیضه به عنوان یکی از راه‌های درمان اسپرم صفر مطرح می شود.
درصورت مشاهده اسپرم می‌توان با روش‌هایی همچون جلوگیری از افزایش دمای بدن، پوشیدن لباس راحت و گشاد، دوری از Wi-Fi، پرهیز از غذاهای پرچرب، ورزش منظم و… نسبت به تقویت آن اقدام کرد و احتمال ناباروری را کاهش داد.
برای اطلاعات بیشتر درباره تقویت اسپرم ضعیف و گرفتن اسپرم از بیضه برای IVF می توانید به سایت رادینا سلامت (https://raadinahealth.com/) مراجعه کنید.
